Wagner Group හෙවත් වැග්නර් සමූහය යනු රුසියානු ජනපති ව්ලැඩ්මීර් පුටින්ගේ පිටුබලය ලබන පැරාමිලිටරි සංවිධානයකි. එය, පුද්ගලික හමුදා සමාගමක්, කුලී හේවායන්ගේ ජාලයක් හෝ රුසියානු ජනපති පුටින්ට අනුව තත්‍ය පුද්ගලික හමුදාවකි. වැග්නර් සමූහය කිසිඳු ආකාරයක මතවාදීමය වශයෙන් මෙහෙයවන්නේ නැති නමුත් එහි විවිධ අංග නව නා.සි (Neo-N.a.z.i) සහ අන්ත දක්ෂිණාංශික කණ්ඩායම් සමග සම්බන්ධ වී ඇත. රුසියානු නීතිය අනුව පුද්ගලික හමුදාවන් තහනම් වන හෙයින් මෙය රුසියාව තුළ නිල වශයෙන් නොපවතී.
Wagner Group ප්‍රථම වරට 2014 දී යුක්රේනයේ පෙනී සිටි අතර එහිදී එය ක්‍රිමියාව ඈඳා ගැනීමට සහභාගී විය. මෙම කණ්ඩායම යුක්රේනයේ ලුහාන්ස්ක් ප්‍රදේශයේ රුසියාවේ පිටුබලය ලබන බෙදුම්වාදීන් සමඟ සටන් කරමින් 2014 දී ද ක්‍රියාකාරී විය.

පළමු හා දෙවන චෙචන් යුද්ධවල ප්‍රවීණයෙකු වන Dmitriy Valeryevich Utkin විසින් කණ්ඩායම ආරම්භ කළ බව වාර්තා වේ.2008 හෝ 2013 දක්වා, Utkin 2 වන ස්වාධීන බලකායේ 700 වැනි ස්වාධීන Spetsnaz Detachment වන Spetsnaz GRU හි ඒකකයක ලුතිනන් කර්නල් සහ බලසේනා අණදෙන නිලධාරියා ලෙස සේවය කළේය.හමුදාවෙන් ඉවත් වූ පසු, 2013 දී ඔහු රුසියානු හමුදා ප්‍රවීණයන් විසින් ආරම්භ කරන ලද පුද්ගලික සමාගමක් වන Moran Security Group සඳහා වැඩ කිරීමට පටන් ගත්තේය, එය ලොව පුරා ආරක්ෂක සහ පුහුණු මෙහෙයුම්වල නියැලී සිටි අතර මුහුදු කොල්ලකෑම්වලට එරෙහිව ආරක්ෂාව පිළිබඳ විශේෂීකරණය විය. එම වසරේම, ජ්‍යෙෂ්ඨ මොරාන් ආරක්ෂක සමූහ කළමනාකරුවන් හොංකොං පදනම් කරගත් ස්ලාවොනික් බලකාය පිහිටුවීමට සම්බන්ධ විය.වැග්නර් සමූහයේ ප්‍රධානියා වන්නේ ලුතිනන් කර්නල් දිමිත්‍රි උට්කින් වන අතර රුසියානූ ජනපති “පුටින්ගේ කෝකියා” යන අන්වර්ථ නාමයෙන් හඳුන්වන රුසියාවේ කුප්‍රකට ව්‍යාපාරික යෙව්ගෙනි ප්‍රිගොෂින් වැග්නර් සමූහයේ ප්‍රධාන අරමුදල් සපයනන මෙන්ම එහි නිල නොලත් අධිපති ලෙස සැලකේ. දිමිත්‍රි උට්කින්ට අමතරව ඇලෙක්සැන්ඩර් කුස්නෙට්සොව්, ඇන්ඩ්‍රේ බොගාටෝ සහ ඇන්ඩ්‍රේ ට්‍රෝෂෙව් ලෙස කැපී පෙනෙන ප්‍රධානීන් තිදෙනෙක් වැග්නර් සමූහය මෙහෙයවන අතර, ඇන්ඩ්‍රේ ට්‍රෝෂෙව් වැග්නර් PMC හී විධායක අධ්‍යක්ෂ ලෙසත්, ඇලෙක්සැන්ඩර් කුස්නෙට්සොව් වැග්නර් PMC හී 1st Reconnaissance and Assault Company හී අණදෙන නිලධාරියා ලෙසත්, ඇන්ඩ්‍රේ බොගාටෝ වැග්නර් සමූහයේ 4th Reconnaissance and Assault Company හී අණදෙන නිලධාරියා ලෙසත් සැලකේ.

වැග්නර් සමූහයේ බහුතරයක් හිටපු රුසියානු හමුදා සෙබළුන් වන අතර එයට අමතරව යුක්‍රේන භටයින් 40ක් මෙන්ම, ආමේනියා, ජොර්ජියා, කසක්ස්ථාන්, බෙලරූස් සහ මෝල්ඩෝවා යන රටවල හිටපු හමුදා සෙබළුන්ද මෙහි සේවය කරයි. 2017 සහ 2019 අතර කාලවකවානුවේදි සිය කුලී සෙබළුන් සුඩානය, මධ්‍යම අප්‍රිකානු ජනරජය, මැඩගස්කරය, ලිබියාව සහ මොසැම්බික් යන රටවල් මෙන්ම 2019 අගභාගය වනවිට ලෙසතෝ රාජ්‍යය, එස්වාටිනි සහ බොට්ස්වානා ඇතුළු අප්‍රිකානු රටවල් 20ක පමණ සිය කාර්යාල ආරම්භ කළේය. 2020 මුල් භාගයේදි පමණ ඇමරිකානු පුද්ගලික ආරක්ශක සමාගමක් වන “Black Water” සමාගමේ නිර්මාතෘ එරික් ප්‍රින්ස් වැග්නර් සමූහය වෙත සිය මිලිටරි සේවා ලබාදීමට උත්සහ කළේය. 2021 මාර්තු මාසය වනවිට වැග්නර් සෙබළුන් සිම්බාබ්වේ, ඇන්ගෝලා, ගිනියා, ගිනිබිසව් සහ කොංගෝ ජනරජය වෙත යොදවා ඇති බව වාර්තා වේ.

වැග්නර් සමූහයේ බොහෝ තොරතුරු අප්‍රකට සහ රහසිගත වුවත් යම් යම් සිද්ධි නිසා ප්‍රසිද්ධ වූ ඒකක දෙකක් ඇත. ඒවා පහත පරිදිය,

• සර්බියානු ඒකකය

• රුසිච් ඒකකය. (Rusich Group)

හිටපු සර්බියානු ස්වෙච්ඡා ආරක්ශක බලකායේ සාමාජික බොස්නියානු – රුසියානු ජාතික ඩේවර් සැවිචිච් විසින් අණදෙන සර්බියානු ඒකකය, 2016 වසරේ සිරියාවේ පැල්මයිරා මහ සටනට රුසියානු පාර්ශ්වයෙන් එක්වූ ප්‍රමුඛතම පැරාමිලිටරි බලකායක් විය. 2017 සැප්තැම්බර් මාසයේදි යුක්‍රේනය විසින් සැවිචිච් ඇතුළු යුක්‍රේනයේ සටන්කල වැග්නර් සාමාජිකයින් 4 දෙනෙකු අත්අඩංගුවට ගැනීමට වරෙන්තු නිකුත් කළ අතර 2018 පෙබරවාරි මස මුලදී යුක්‍රේනයේ සටන් අතරතුර මෙහි එක් සාමාජිකයෙක් මිය ගිය බවත් යුක්‍රේනය SBC News වාර්තා කළේය.

• රුසිච් ඒකකය.

වැග්නර් සමූහයේ රුසිච් ඒකකය හෙවත් රුසිච් සමූහය, කාර්ය සාධක බලකා රුසිච් (Task Force Rusich – TF Rusich) ලෙසත් හඳුන්වයි. වැග්නර් සමූහයේ ප්‍රහාරක සහ ඔත්තු බැලීමේ බලකායක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වන මෙම ඒකකය 2014 ගිම්හානයේදි මිල්චකොව් සහ යෙන් පෙට්‍රොවිස්කි විසින් අරඹන ලදී. රුසිච් ඒකකය නැගෙනහිර යුක්‍රේනයේ ලුහාන්ස්ක් සහ ඩොනෙට්ස්ක් හී බෙදුම්වාදි හමුදාවල කොටසක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වේ.
වැග්නර් සමූහයේ ප්‍රථම මෙහෙයුම වන්නේ 2014 ක්‍රිමියා අර්බුදයේදි නැගෙනහිර යුක්‍රේනයේ බෙදුම්වාදීන්ට සහය දැක්වීමයි. 2022 රුසියාවේ යුක්‍රේන ආක්‍රමණයේදි රුසියානු හමුදා සමග උරෙනුර ගැටී සටන් කරන වැග්නර් සාමාජිකයින් 2015 ඔක්තෝබර් මස අගදී සිරියාවේ මෙහෙයුම් කටයුතුද ආරම්භ කළේය. ඔවුන්ගේ මූලික අරමුණ වන්නේ ඒ ඒ කලාපයන්හී රුසියානු මිත්‍ර පාක්ෂිකයන්ට සක්‍රීයව සහය දැක්වීමය. සිරියාව සහ යුක්‍රේනය ඔවුන්ගේ ප්‍රධානම මෙහෙයුම් භුමි බවට පත්වූ අතර ඒවාට අමතරව ලිබියාව, සුඩානය, මොසැම්බික්, ඝානාව, ඇංගෝලාව වැනි අප්‍රිකානු රටවල් ගණනාවක්ද ඔවුන්ගේ දඩබිම් බවට පත්විය.

ඔවුන් සම්බන්ධ වූ හමුදා මෙහෙයුම් සහ සටන් පහත පරිදි වේ,

• ක්‍රිමියානු අර්බුදය. (2014 – 2021)

• ඩොන්බාස් යුද්ධය. (2014 – 2022)

– Debaltseve හී සටන

• සිරියානු සිවිල් යුද්ධය.

– ලටාකියා හී සටන (2015 – 2016)

– ඇලෙප්පෝ මහ සටන.

– පලමු පැල්මයිරා සටන (2016 මාර්තු)

– දෙවන පැල්මයිරා සටන (2017)

– මධ්‍යම සිරියානු ක්‍රියාන්විතය.

– හමා හී සටන.

– දාර් එස් ලාර් හී සටන.

– ඊසානදිග සිරියානු ක්‍රියාන්විතය.

– කෂම් හී සටන.

– රිෆ් දිමාෂඛ් හී සටන.

– Down of Idilib මෙහෙයුම.

• සුඩාන සිවිල් යුද්ධය. (සුඩාන හමුදාවේ පුහුණු උපදේශකයින් ලෙස.)

• මධ්‍යම අප්‍රිකානු ජනරජ සිවිල් යුද්ධය.

– බොංබොටෝ සමූලඝාතනය.

– ඉග්බඩෝ සමූලඝාතනය.

– 2022 මාර්තු ප්‍රහාරය.

• දෙවන ලිබියානු සිවිල් යුද්ධය.

– බටහිර ලිබියානු ක්‍රියාන්විතය.

• සුඩාන විප්ලවය.

• වෙනිසුවෙලානු ජනපති අර්බුදය (වෙනිසියුලානු හමුදා උපදේශකයින් සහ පුද්ගලික ආරක්ශකයින් ලෙස).

• කැබෝ – ඩෙල්ගාඩෝ හී කැරැල්ල.

• මාලි යුද්ධය.

– මෞරා සමූලඝාතනය.

• රුසියාවේ යුක්‍රේන ආක්‍රමණය

– පොපස්නා සටන.

– සෙවරඩොනෙට්ස්ක් සටන.

– ලෛසිචාන්ස්ක් සටන.

– බක්මුත් සටන.

සිරියාවේ රජය සහ මධ්‍යම අප්‍රිකානු ජනරජය වැනි සමහර මිත්‍ර පාර්ශ්ව විසින් පිළිගනු ලැබුවද, වැග්නර් ක්‍රියාකාරීන්ට යුද අපරාධ චෝදනා එල්ල වී ඇත. චෝදනා අතරට ඔවුන් යොදවන ලද ප්‍රදේශ වල කාන්තාවන් දූෂණය කිරීම්, මංකොල්ලකෑම් සහ චෝදනාවට ලක් වූ පලාගිය අයෙකුට වධහිංසා පැමිණවීම ඇතුළත් වේ. කෙසේ නමුත් රුසියාව තුළ පුද්ගලික හමුදාවන් තහනම් වන හෙයින් මෙය රුසියාව තුළ නෛතික අවසරයකින් තොරව ක්‍රියාත්මක වන අතර එමගින් කියවෙන්නේ මෙම සමූහයට නොඅඩුව මොස්කව් රජයේ පිටුබලය හිමිවන බවයි.

2017 දී එක්සත් ජනපද භාණ්ඩාගාර දෙපාර්තමේන්තුව වැග්නර් සමූහයට සහ උට්කින්ට සම්බාධක පැනවූ අතර 2020 ඔක්තෝබර් මාසයේදි වැග්නර් සමූහය ලිබියාවේ ක්‍රියාකාරකම් නිසා එක්සත් රාජධානියේ සහ යුරෝපා සංගමයේ සම්බාධක වලට ලක්විය. 2021 දෙසැම්බර් මාසයේදි යුරෝපා සංගමය විසින් “අමානුශික වධහිංසා පැමිණවීම සහ මානව හිමිකම් කඩ කිරීම” යන චෝදනා මත වැග්නර් සමූහයට සහ එයට සම්බන්ධ පුද්ගලයින් 8 දෙනෙකුට එරෙහිව සම්බාධක තර කරන ලදී.

2022 යුක්‍රේන ආක්‍රමණයෙන් පසු එක්සත් ජනපද භාණ්ඩාගාර දෙපාර්තමේන්තුව යෙව්ගෙනි ප්‍රිගොෂින්ට සම්බාධක පැනවූ අතර ඔහුගේ එක්සත් ජනපද සියලු වත්කම් තහනම් කරමින් සංචාරක තහනමක් පැනවීය. එසේම ආක්‍රමණයෙන් පසු වැග්නර් සමූහයට කැනඩාව, බ්‍රිතාන්‍යය සහ ජපානය සම්බාධක පැනවූ අතර එස්තෝනියාව මෙම සමූහය ත්‍රස්තවාදී සංවිධානයක් ලෙස නම් කළේය.

Wagner Group පෞද්ගලික හමුදා සමාගමේ ප්‍රධානියා වන Evgeny Prigozhin සන්නද්ධ කැරැල්ලක් දියත් කළ බවට රජය විසින් චෝදනා කර ඇත.

සිකුරාදා රාත්‍රියේ ප්‍රිගොෂින් විසින් ආරක්ෂක අමාත්‍ය සර්ජි ෂොයිගු සහ රුසියානු සාමාන්‍ය කාර්ය මණ්ඩලයේ සභාපති ජෙනරාල් වැලරි ජෙරසිමොව් බරපතල අපරාධ සම්බන්ධයෙන් චෝදනා කිරීමෙන් පසුව මෙම චෝදනා ඉදිරිපත් කරන ලදී.

දකුණු රුසියාවේ ප්‍රධාන නගරයක් වන රොස්තොව්-ඔන්-ඩොන් දෙසට ගමන් කරන ලෙස තමාට පක්ෂපාතී හමුදාවන්ට අණ කළ බව ප්‍රිගොෂින් කියා සිටියේය. මොස්කව්හි ආරක්ෂක විධිවිධාන තර කර ඇති බව ද වාර්තා වේ.මේ වන විට වැග්නර් සමූහ පුද්ගලික මිලිටරි සමාගම (පීඑම්සී) එහි “ක්ෂේත්‍ර කඳවුරු” වෙත ආපසු යමින් සිටින බව එහි නායක එව්ගනි ප්‍රිගොෂින් සිකුරාදා අග නිවේදනය කළේය. ඔහුගේ ඒකක එක රැයකින් කැරැල්ලක් දියත් කළ අතර, දකුණු නගරයේ රොස්තොව්-ඔන්-ඩොන් හි බහුවිධ හමුදා සහ පරිපාලන ස්ථාන වල පාලනය අල්ලා ගත් අතර මොස්කව් දෙසට ඉදිරි ගමනක් දියත් කළේය.